گاز گرفتگی در گنج یابی و دفینه یابی

گاز گرفتگی در گنج یابی و دفینه یابی

گنج‌یابی و دفینه‌یابی از دیرباز توجه علاقه‌مندان به تاریخ و ماجراجویان را به خود جلب کرده است. اما در کنار هیجان این 

فعالیت‌ها، خطرات متعددی نیز وجود دارد. یکی از مهم‌ترین این خطرات، گاز گرفتگی در گنج یابی و دفینه یابی است.

این پدیده می‌تواند جان جویندگان گنج را در معرض تهدید جدی قرار دهد.

در این مقاله، به بررسی علمی و عملی این موضوع می‌پردازیم و راهکارهایی برای پیشگیری از آن ارائه می‌دهیم.

گاز گرفتگی در گنج یابی چیست؟

گاز گرفتگی در گنج یابی به حالتی گفته می‌شود که فرد در هنگام حفاری یا ورود به فضاهای بسته مانند اتاقک‌های زیرزمینی،

دخمه‌ها یا چاه‌ها در معرض گازهای سمی و خفه‌کننده قرار می‌گیرد.

این گازها معمولاً بدون بو و رنگ بوده و به همین دلیل شناسایی آن‌ها بدون تجهیزات تخصصی بسیار دشوار است.

گازهای رایج در دفینه‌یابی کدام‌اند؟

مطالعات میدانی و تجربیات گنج‌یابان نشان داده‌اند که برخی از گازهای زیر بیشترین نقش را در گاز گرفتگی دارند:

• گاز متان (CH4): معمولاً در خاک‌های رسی و مکان‌هایی با پوسیدگی مواد آلی تولید می‌شود.

• گاز سولفید هیدروژن (H2S): دارای بوی تخم مرغ گندیده است ولی در غلظت بالا حس بویایی را از کار می‌اندازد و به سرعت باعث خفگی می‌شود.

• گاز دی‌اکسید کربن (CO2): به دلیل سنگینی، در نقاط پایین مانند چاه‌ها تجمع می‌یابد و باعث کاهش سطح اکسیژن می‌شود.

• مونوکسید کربن (CO): گازی بدون رنگ و بو که می‌تواند با تنفس وارد خون شود و باعث مسمومیت و مرگ شود.

عوامل تولید گاز در مکان‌های دفینه‌ای

گاز گرفتگی در گنج یابی دلایل متعددی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پوسیدگی اجساد یا مواد آلی: در دفینه‌های قدیمی ممکن است اجساد، لباس‌ها یا چرم پوسیده شده باشد.

• محیط‌های بسته و بدون تهویه: مانند اتاقک‌های پلمپ شده، دخمه‌ها یا فضاهای متروکه.

• استفاده از مواد شیمیایی در گذشته: برخی دفینه‌ها برای محافظت، با مواد آهکی، جیوه یا مواد ضد فساد پوشانده شده‌اند.

• فعالیت‌های زیستی: مانند وجود خفاش‌ها، حشرات یا جلبک‌ها که باعث تولید گازهای خاصی می‌شوند.

تجربه‌های واقعی از گاز گرفتگی در حفاری‌ها

دکتر نادر مهرگان، کارشناس زمین‌شناسی و باستان‌شناسی، در یکی از مقالات خود در نشریه تخصصی باستان‌نگر

اشاره می‌کند:

«بیش از ۴۵٪ از حوادث حفاری‌های غیرمجاز در ایران، به علت گاز گرفتگی و نبود تهویه مناسب بوده است.»

همچنین گزارش‌هایی از مرگ دسته‌جمعی در برخی روستاها به دلیل حفاری‌های کور و ناآگاهانه ثبت شده است.

این حوادث بر اهمیت شناخت علمی از این پدیده تأکید دارند.

چگونه از گاز گرفتگی در گنج یابی و دفینه یابی جلوگیری کنیم؟

پیشگیری از گاز گرفتگی نیازمند آگاهی، تجهیزات مناسب و رعایت نکات ایمنی است. در ادامه به مهم‌ترین راهکارها اشاره

می‌کنیم:

۱. استفاده از دستگاه‌های تشخیص گاز

امروزه تجهیزات پیشرفته‌ای برای سنجش وجود گازهای سمی در بازار موجود است. برخی مدل‌های دیجیتال، با دقت بالا وجود

گازهای H2S، CO و CO2 را تشخیص می‌دهند. استفاده از این دستگاه‌ها، پیش از ورود به فضاهای مشکوک، بسیار ضروری است.

۲. تهویه مناسب محیط

قبل از ورود به فضای بسته، بهتر است چند ساعت جریان هوای مصنوعی (مثلاً با فن پرقدرت) در محل برقرار شود تا گازهای موجود تخلیه شوند.

۳. استفاده از ماسک‌های فیلتردار و کپسول اکسیژن

ماسک‌های دارای فیلتر کربن فعال و ماسک‌های اکسیژن‌دار، در صورت اضطرار می‌توانند جان افراد را نجات دهند.

۴. حفاری در ساعات روز و با حضور همیار

همیشه با یک همراه کار کنید تا در صورت بروز مشکل، فردی برای کمک یا تماس با اورژانس وجود داشته باشد.

۵. مشورت با کارشناسان

پیش از هر اقدامی، با زمین‌شناس یا متخصص دفینه‌یابی مشورت کنید. آن‌ها با ویژگی‌های خاک و احتمال وجود گاز در منطقه آشناتر هستند.

اشتباهات رایج در دفینه‌یابی که منجر به گاز گرفتگی می‌شوند

• حفاری در مناطق کم‌اکسیژن بدون بررسی علمی

• اعتماد به روش‌های سنتی مانند «بوییدن خاک»

• نادیده گرفتن نشانه‌هایی مانند تهوع، سرگیجه یا سردرد در حین کار

• استفاده از شعله یا مشعل در مکان‌های بسته (احتمال انفجار گاز متان)

نقش آموزش و آگاهی در کاهش تلفات

گنج‌یابی بدون دانش و آموزش، برابر با به خطر انداختن جان انسان‌هاست. ایجاد دوره‌های آموزشی رسمی و نیمه‌رسمی،

تولید محتوای آگاه‌کننده و در دسترس قرار دادن اطلاعات ایمنی می‌تواند آمار مرگ و میر ناشی از گاز گرفتگی در گنج یابی و

دفینه یابی را به شدت کاهش دهد.

نتیجه گیری

گاز گرفتگی در گنج یابی و دفینه یابی یکی از تهدیدات جدی و کمتر شناخته‌شده این حوزه است. گازهایی مانند متان،

دی‌اکسید کربن و هیدروژن سولفید می‌توانند بدون هشدار قبلی، زندگی جویندگان گنج را به خطر اندازند.

رعایت اصول ایمنی، استفاده از تجهیزات مناسب،

و دریافت مشاوره از متخصصان، بهترین راه برای محافظت از جان افراد در این مسیر پرخطر است. اگر به این حوزه علاقه‌مند

هستید، همیشه با دانش و آگاهی قدم بردارید و ایمنی را در اولویت قرار دهید.

پرسش‌های متداول

1. گاز گرفتگی در گنج یابی و دفینه یابی شایع است؟
بله، به‌خصوص در حفاری‌های غیرمجاز یا بدون تهویه مناسب.

2. آیا همه دفینه‌ها گاز دارند؟
خیر، اما دفینه‌های قدیمی و مکان‌های بسته احتمال بالایی دارند.

3. چگونه می‌توان وجود گاز را تشخیص داد؟
با استفاده از دستگاه‌های تشخیص گاز و بررسی علائم جسمی مانند تهوع و سرگیجه.

4. آیا بوی گاز همیشه محسوس است؟
خیر، برخی گازها مانند مونوکسید کربن بی‌بو و بی‌رنگ هستند.

5. بهترین ماسک برای گاز گرفتگی کدام است؟
ماسک‌های فیلتردار مخصوص گازهای سمی یا کپسول‌دار حرفه‌ای.

6. چه اقداماتی در صورت گاز گرفتگی باید انجام داد؟
خارج کردن فرد از محل، تماس با اورژانس و استفاده از اکسیژن.

7. آیا گاز می‌تواند باعث انفجار هم شود؟
بله، در صورت وجود گاز متان یا ترکیبات قابل اشتعال، شعله یا جرقه ممکن است انفجار ایجاد کند.

شماره تماس کارشناس آموزش فلزیاب، خرید فلزیاب و تعمیرات فلزیاب : 09172341884 مهندس رجایی

برای مشاوره رایگان در مورد علائم ونشانه ها و خرید و فروش فلزیاب ها با کارشناسان شرکت گوهرباستان در تماس باشید.